افسردگی دوردان بارداری و پس از زایمان

افسردگی با علایمی نظیر احساس غمگینی –شکست-ناراحتی-هیجان واسترس و بی علاقگی به همه چیز وگاهی همه کس مشخص می شودودر واقع بیمار با بیان این علایم ناراحتی خودرا بروز می دهد

 

.

 

:

افسردگی دوران بارداری یکی از مشکلات شایع در میان زنان باردار است که گاهی اوقات از همان روزهای بارداری آغاز می شود وگاهی هم از ماه سوم به بعد بروز می کند

 

.

علائم

 

:

 

احساس غم وناامیدی

2-

 

 

خوابیدن بیش از حد یا بی خوابی

3-

 

 

کاهش تمرکز و فراموشی ومشکل در بیاد آوردن مسائل و ناتوانی در تصمیم گیری

4-

 

 

گریه کردن زیاد

5-

 

 

بی اشتهایی زیاد

6-

 

 

ازدست دادن علاقه واشتیاق و انجام امورمنزل یا امور مربوط به خود

7-

 

 

گوشه گیری وقطع ارتباط با دوستان وخویشاوندان

8-

 

 

بروز مکرر سردرد ویا ناراحتی های فیزیکی

 

:

 

سابقه افسردگی یا سوءاستفاده جنسی

 

سابقه بیماری افسردگی یا عصبی در میان بستگان بویژه در بستگان درجه یک

3-

 

 

بی توجهی همسربه زنان باردار

4-

 

 

سن پایین مادر

5-

 

 

مشکلات ازدواج بویژه مشکلات عاطفی و اقتصادی

6-

 

 

ازدواج به اجبار توسط والدین وبی علاقگی به همسر

 

:

افسردگی پس از زایمان به دلایل متعدد بویژه تغییرات هورمونی بروز می کند در دوران بارداری ترشح هورمون استروژن وپروژسترون افزایش می یابداما بیست وچهار ساعت پس از تولد نوزاد شدیدا کاهش می یابد وبه میزان ترشح قبل از بارداری باز می گردد این تغییر ناگهانی در میزان ترشح هورمون ها یکی از دلایل افسردگی پس از زایمان است

 

.

کاهش میزان ترشح هورمون های غده تیروئید از علل ابتلا به افسردگی است

 

.

علائمی

 

:

 

مانند احساس خستگی شدید-کاهش میزان تمرکز-بروز مشکلات متعدد هنگامه خواب و استراحت مشخص می شود

.

 

احساس بیگانگی با نوزاد به علت ترس از ناتوانی در نگهداری مناسب از نوزاد

o

 

 

افسردگی به خاطر تغییر در شرایط کار وامور منزل

o

 

 

احساس بیهودگی و از دست دادن حس شخصیت وهویت

 

:

استرس-کمبود خواب-فقدان حمایت مادر از سوی همسر-تغذیه نامطلوب-اختلالات روانی قبلی در مادر

عواقب مورد انتظار

 

:

افسردگی خفیف پس از زایمان با حمایت خانواده ودوستان معمولا به سرعت بر طرف می شود.افسردگی شدید ممکن است مادر دیگر قادر به مراقبت از خود وکودک نباشد وبستری در بیمارستنان ممکن است ضرورت یابد وبا مشاوره به متخصص مربوطه و استفاده از دارو و حمایت اطرافیان قابل علاج است

 

.

فعالیت:محدودیتی وجود ندارد

 

.

رژیم غذایی خاصی نیاز نیست

 

.

درمان

 

:

مادر در صورت احساس افسردگی بهتر است احساسات خود را با همسر یا یک دوست که شنونده خوبی برای حرفهای او است درمیان بگذارد

 

.

در نظر گرفتن برنامه های مکرر خارج از منزل نظیر قدم زدن ودیدارهای کوتاه دوستان واقوام (این برنامه ها کمک می کند تا مادر دچار انزوا از دیگران نشود

 

.)

مادران می توانند برای کارهای روزانه نظیر خرید کردن ومراقبت از کودک در هنگام استراحت خود از خانواده کمک بگیرند

 

.

در صورت امکان کودک خود رادر اتاق جداگانه بخوابانند

 

.

اگر افسردگی شدید شده وموجب بستری شدن در بیمارستان شود توصیه می شود که مادر در یک مرکز نزدیک منزل بستری شود تا رابطه نزدیک وی با کودک حفظ شود

 

.

در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید

 

:

 

وجود افسردگی پس از زایمان و در کنار آن رخداد تغییرات دیگر در زندگی نظیر طلاق –تغییر شیوه زندگی

 

عدم بهبود افسرگی پس از زایمان درطی چهارتا شش هفته

 

وجود افکار وتصمیمات جدی خودکشی

 

 

بررسی ها نشان داده اند سیگار کشیدن مادر در طول دوران باداری با چاقی نوزاد در ارتباط است. اما هنوز مکانیسم های این ارتباط و نیز میزان و دوره های سیگار کشیدن مادر به خوبی مشخص نشده است. در این بررسی ها ارتباط بین سیگار کشیدن مادر و پدر در دوران بارداری با علائم رشد زود هنگام و خطرات اضافه وزن و یا چاقی در کودکان در سن پیش از دبستان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت

.

این بررسی بر روی 5342 مادر، پدر و فرزندانشان از دوران جنینی آنها تا سن چهار سالگی آنها انجام شد. ویژگیهای رشد کودکان مانند دور سر، قد، وزن و شاخص توده ی بدنی آنها و نیز اضافه وزن و چاقی آنها در سنین 1، 2، 3 و 4 سالگی کودکان مکرراً اندازه گیری شد

.

کودکان مادرانی که سیگار کشیدن خود را در دوران بارداری نیز ادامه داده بودند، در مقایسه با کودکان مادران غیر سیگاری تا سن چهار سالگی به طور مشخص دور سر کوچکتر و قد کوتاه تری داشتند، در حالیکه وزن آنها تنها تا سن سه ماهگی پایین تر از حد طبیعی بود. قد کوتاهتر و نرمال نسبت به وزن زیاد، منجر به افزایش شاخص توده بدنی

(BMI) و افزایش خطر چاقی در سن 4 سالگی کودک شده بود. در مادران غیر سیگاری، سیگار کشیدن پدر ارتباطی با ویژگیهای رشد کودک پس ازتولد و خطر چاقی در نوزاد نداشت؛ اما سیگارکشیدن مادر در طول دوران بارداری در کودکانی که وزن تولد نرمال و یا کمتر از حد طبیعی داشتند، با شاخص توده ی بدنی بالاتر کودک در سن چهار سالگی ارتباط داشت

.

یافته های این بررسی مشخص کرد قرار گرفتن مستقیم نوزاد در معرض دود سیگار از طریق رحم تا اواخر بارداری منجر به افزایش خطر چاقی و اضافه وزن در کودکان در سنین پیش از دبستان میشود

.

نکته عملی:با توجه به ارزیابی انجام شده به مادران باردار توصیه میشود از سیگار کشیدن پرهیز کنند و حدالمقدور در این دوران در معرض دود سیگار نیز قرار نگیرند. زیرا گرچه اثرات منفی آن هنوز به طور قطع ثابت نشده است ولی بررسی ها نشان دهنده تاثیرات منفی دود سیگار بر روی جنین و نوزاد بوده اند

 

 

 

ناکافی بودن شیر مادر بیشتر یک تصور و برداشت مادر و اطرافیان اوست و احتمال ناکافی بودن شیر مادر بسیار کم است. موارد واقعی ناکافی بودن شیرمادر خود شامل دو نوع اولیه و ثانویه است.

1)نوع اول: در نوع اولیه مادر از بدو امر شیر زیادی تولید نمی کند. این نوع از ناکافی بودن شیرمادر که فقط 2 تا 5 درصد کل موارد را به خود اختصاص می دهد، به دلایل مختلف ممکن است اتفاق افتد که در زیر به علل آن اشاره می شود:

 

مشکلات تشریحی پستان نظیر موارد بسیار نادر که غدد شیری پستان مادر در دوران بارداری بزرگ نمی شود و بعد از زایمان هم چندان احتقان پیدا نمی کند. جراحی های پستان که به قصد کوچک کردن یا بزرگ کردن اندازه پستان صورت می گیرد، رادیوتراپی پستان و موارد نادر دیگر.

2) نوع ثانویه: نوع ثانویه ناکافی بودن شیرمادر خیلی شایع است. در این نوع از عدم کفایت شیرمادر، در آغاز حجم شیرمادر زیاد است ولی در اثر مشکلات مربوط به مادر یا فرزند، حجم شیر به سرعت کاهش می یابد. در صورت تشخیص زودهنگام این مشکل، از طریق تحریک فوری و تخلیه مکرر پستان های مادر می توان از نوع ثانویه ناکافی بون شیر مادر پیشگیری یا آن را اصلاح کرد. علل نوع ثانویه کاهش شیرمادر را می توان به 2 دسته تقسیم کرد: یکی علل مربوط به مادر و دیگری علل مربوط به شیرخوار که به شایع ترین آنها اشاره می شود:

 

ـ علل مربوط به مادر: مهم ترین عاملی که پس از تولد موجب افزایش شیر در هر یک از پستان ها می شود، تخلیه های مکرر و موثر است. حال اگر شیر در پستان جمع شود ولی به هر دلیل تخلیه نشود، به علت تولید ماده شیمیایی بازدارنده در شیر باقیمانده در پستان و نیز فشار فیزیکی حاصل از تجمع شیر در پستان مادر میزان تولید شیرمادر کاهش می یابد. این مطلب به این معنی است که حتی اگر حجم شیر تولید شده زیاد، ولی روش تغذیه شیرخوار صحیح نباشد، این امر خود موجب کاهش سریع شیرمادر می شود. به عنوان نمونه اگر شیرخوار، پستان مادر را درست به دهان نگیرد و فقط نوک پستان را بمکد، منجر به درد نوک پستان می شود و نتیجه آن کاهش دفعات و حتی مدت مکیدن و کاهش ریفلاکس جاری شدن شیر خواهد بود.

 

ـ علل شایع مربوط به شیرخوار: نارس بودن و وزن کم زمان تولد، ممکن است سبب شوند تا نوزاد، پستان مادر را مشکل به دهان بگیرد و زود خسته شود. در نتیجه کمتر آن را می مکد و حجم شیرمادر به سرعت کاهش می یابد. در چنین مواردی باید با استفاده از شیردوش، پستان ها را تخلیه و نوزاد را با شیر دوشیده شده تغذیه کرد.

 

درک اولین حرکت جنین توسط مادر ، احساس زندگی نام دارد که معمولا در هفته های 16 تا 22 بارداری برای اولین بارحس می شود. مادران ،واژه های مختلفی را برای توصیف آن به کار برده اند،بعضی آن را مانند احساس بارش اولین قطره های باران بر روی کف دست، پرواز پروانه و یا شنا کردن ماهی در داخل شکم، دانسته اند.

ابتدا این حرکات نامنظم و فاصله دارند ولی بتدریج منظم و معنی دارمی شوند. حرکات جنین به سه دسته ضعیف، قوی و غلطشی تقسیم می شود.با پیشرفت بارداری، حرکات ضعیف، جای خود را به حرکات قوی می دهند که مجددا با نزدیک شدن به زمان زایمان و به دلیل بزرگ شدن جنین و کاهش مایع امنیوتیک ( مایع دور جنین) تعداد آنها کاهش می یابد.گرچه جنین شما حرکات جهشی و غلطشی بسیاری دارد ولی شما تنها حرکاتی را بهتر و دقیقتر حس می کنید که بیست ثانیه یا بیشتر طول بکشند.

اکر عادت دارید خودتان را با خانمهای باردار دیگر مقایسه کنید، نگران نباشید زیرا هر مادری تجربه متفاوتی از حرکات جنین دارد و هر جنینی نیز الگوی حرکتی ویژه خودش را دارد. ضمن اینکه دوره های خواب و بیداری جنین، مستقل از خواب و بیداری مادر است. طبق پژوهشها، متوسط مدت خواب آرام جنین 23 دقیقه است. بنابراین اگر جنین تان حرکت نکرد ،نگران نباشید، ممکن است جنین تان خواب باشد.

روشهای ارزیابی حرکات جنین
مهمترین راه ارزیابی حرکات جنین، درک مادر از حرکات اوست. با این حال روشهای ارزیابی دقیقتری نیز وجود دارد. مانند توکودینامومتری و سونوگرافی بیو فیزیکال و لحظه به لحظه.
تعداد حرکات ایده آل جنین یا مدت زمان مناسب شمارش آنها تعریف نشده با این حال در صورتی که حرکات جنین شما کاهش یافت حتما باید این وضعیت را با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید او می تواند برای شما در خواست سونوگرافی و تست بدون استرس بدهد.

در صورت احساس کاهش حرکات جنین، در 4 هفته آخر بارداری می توانید با شمارش حرکات جنین، از سلامت او اطمینان پیدا کنید.برای این منظور، یک لیوان شربت قند نوشیده و به پهلوی چپ بخوابید. سپس به مدت 2 ساعت حرکات جنین را بشمارید، تعداد 10 حرکت در 2 ساعت طبیعی است. اگر تعداد 10حرکات جنین ، زودتر از 2 ساعت به 10 بار رسید، نیازی به ادامه کنترل حرکات نیست. در صورتی که حرکات جنین ،کمتر از این تعداد باشد، فورا به مطب پزشک و یا ماما مراجعه کنید.

تغییرات بدن مادردر بارداری:
با توجه به اینکه افراد خصوصیات جسمی وروانی متفاوتی دارند، تغییرات ناشی از بارداری نیز درخانمها فرق می کند.
مهمترین این تغییرات عبارتند از :
رحم و افزایش وزن مادر:
رحم که یک کیسه عضلانی ودر حالت عادی به شکل یک گلابی است. در حاملگی با رشد جنین به تدریج بزرگتر می شود تا حدی که جنین، جفت و کیسه آب را در خود جای میدهد . پایان سه ماهه ی اول بارداری ، وبه اندازه ای بزرگ است که درمعاینه توسط ماما یا پزشک، لبه آن در پایین شکم لمس می شود.در این مدت وزن برخی ازخانمها ممکن است به علت تهوع واستفراغ شدید اضافه نشده ، حتی کاهش هم داشته باشد که بعدها با تغذیه مناسب جبران می شود به تدریج در سه ماهه دوم با پیشرفت بارداری و بزرگ شدن رحم حاملگی برای اطرافیان نیز نمایان می شود . در اواخر این دوره رحم به قدری بزرگ است که قسمت فوقانی آن را میتوان در بالای ناف حس کرد. وزن اغلب خانمها در سه ماهه ی دوم 4-5 کیلوگرم و در سه ماهه ی سوم 5-6 کیلوگرم (حدود 500 گرم در هفته) اضافه می شود. در پایان حاملگی به طور متوسط مادر حدود 9-13 کیلوگرم اضافه وزن خواهد داشت.
پستان ها: در بارداری ،پستان ها به تدریج بزرگ و دردناک شده ، برآمدگی های کوچک اطراف نوک پستان ها برجسته و هاله اطراف آن تیره رنگ می شود وبا رشد غدد شیری ، پستان ها برای شیردهی آماده می شود از ماه پنجم به بعد ممکن است مایع زرد و شفافی از پستان خانم باردار ترشح شود. در این مورد باید فقط با آب ولرم نوک پستان ها را شستشو داد.
خلق و خوی:در اوایل دوران بارداری همراه با شروع تغییرات ناشی از حاملگی ، معمولا تغییراتی در خلق و خوی و احساسات برخی از خانم ها دیده می شود که امر طبیعی است ،سه ماهه دوم که بدن مادر به تغییرات ایجاد شده عادت می کند، حالت تهوع صبحگاهی وویار از بین رفته و مادر در وضعیت متعادلی قرار می گیرد.از آنجایی که حرکات جنین نیز از سه ماهه ی دوم( حدود ماه پنجم)احساس می شود این دوره لذت بخش ترین مرحله حاملگی برای مادر است.
در اواخر حاملگی مادر معمولا بی حوصله و عجول است وزن و شوهر،هر دودر مورد زایمان و سلامت نوزاد نگران هستند.در این دوره پدرو مادرمی توانند با متوجه کردن افکار خود به تهیه مقدمات تولد نوزاد این نگرانی ها را کاهش دهند.
پوست : در حاملگی خطوط تیره رنگی روی شکم خصوصا از ناحیه ناف به طرف پائین و ترک هائی در پوست شکم وگاهی پستان و ران ها ظاهر می شود که به علت تغییرات هورمونی در بارداری بوده وطبیعی است . چرب نگه داشتن این نواحی تا حدی اززیاد شدن ترکهای حاملگی جلوگیری می کند . همچنین در صورت برخی خانمها، لکه های قهوه ای رنگ نامنظم ظاهر می شود که آن را ماسک حاملگی می گویند . معمولا بعد از زایمان این لکه ها ناپدید یا بسیار کم رنگ می شود .

 موضوعی که طی دوران بارداری همسر و حس پدر شدن مردان را میترساند
درک نکردن زن طی دوران بارداری، به وجود آمدن یک رابطه سه گانه موجب ایجاد ترس و دلهره در مردان میشود. آنها نمیدانند کودکی که به دنیا خواهد آمد، چه جایگاهی را در روابط زناشویی آنها خواهد داشت؟ درک این موضوع که همسر آنها، مادر فرزندی است برایشان کمی سخت به نظر میرسد. بسیاری از مردان حتی پس از فارغ شدن همسرشان از روابط معمول خود بیمناکند.

• آیا مردان پس از فارغ شدن همسرشان افسرده میشوند؟
بله، البته این موضوع را آشکار نمیکنند ولی خستگی مفرط، اضطراب، برقرار نکردن یک رابطه صمیمی با نوزاد و حتی فرارهای بی دلیل از خانه، همگی نشانه های این افسردگی است. مشکل مردان این است که گمام میکنند با تولد فرزندشان، همسرشان آنها را تنها میگذارد.

• درک واقعی احساس پدر شدن
مردها با دیدن فرزندشان هیجان زده میشوند و احساس پدری را درک میکنند. البته این حالت برای هر مردی به گونه ای متفاوت تجلی میکند، برای بعضیها این حس بسیار سریع اتفاق میافتد و حتی با شنیدن خبر پدر شدن، نیز این احساس زیبا را خواهند داشت. برای برخی به آغوش کشیدن فرزندشان چنین حسی را در پی خواهد داشت.

• وظایف مرد در دوران زایمان
حضور همسر در کنار یک زن باردار، به او احساس امنیت خاطر میبخشد. به این ترتیب زن میداند کسی هست که پس از فارغ شدن انتظارش را بکشد، کلمات محبت آمیز بگوید، و نوازشهای همسر همگی در روحیه یک زن باردار تاثیر بسیار دارد.

• اگر مردی پس از شنیدن خبر باردار شدن همسرش یا زایمان وی، باز هم نسبت به زندگی بی تعهد باشد، چه میتوان کرد؟
هرگز نباید یک مرد را از پدر شدن ترساند. از سوی دیگر اگر سعی نکنید مرد را طی دوران بارداری متعهد کنید، پس از زایمان نیز نخواهید توانست. باید وی را متوجه این موضوع کنید که برای یک کودک، پدر داشتن به چه معنی است. زن نباید درباره تعهد مرد نسبت به خودش حرفی بزند چون برای این زمان مناسب نیست. روی صحبت باید درباره مرد وکودکش باشد. به طور یقین این حس تنهایی طی ? ماه بارداری برای یک زن بسیار مشکل است اما زن باید این موضوع را تحمل و به خود برای داشتن این توانایی اعتماد داشته باشد.

• آیا مردها به طور ذاتی قادرند از فرزند خود مراقبت کنند؟
زن و مرد هر دو به طور ذاتی قادرند فرزند خود را بزرگ نمایند.

• نقش مرد در دوران شیردهی مادر
مرد با حضورش در تمامی لحظات “شیر دهی، عوض کردن کودک، خواباندن” میتواند حس امنیت را به همسرش منتقل کند. زن به خاطر زن بودنش نباید تمامی وظایف را به دوش بکشد. مرد میتواند طی این دوران رابطه جدیدی را با همسرش ایجاد کند.

• جلسات سونوگرافی و حس پدر شدن
یک شوک احساسی به مرد دست میدهد. او چیزی را میبیند که قادر به حس کردنش نیست. آنچه بیش از هر چیزی مرد را شیفته میسازد، حرکات جنین درون رحم است.

• آیا زوجهایی وجود دارند که مرد بیش از زن درگیر دوران بارداری باشد؟
البته، گاهی پیش میآید که زنان علاقه ای به جلسه های آمادگی قبل از زایمان نشان نمیدهند ولی مردها مدام درباره آن صحبت میکنند و بسیار هیجان زده هستند. در اینگونه موارد هرگز نباید زن را متهم کرد، حتی اینگونه زنان نیز میتوانند مادران خوشبخت و خوبی باشند.

• آیا کسی میتواند جای مرد را در دوران بارداری برای زن پر کند؟
هیچکس حتی وابستگان نزدیک نمیتواند احساس امنیتی را که یک مرد با حضورش به همسرش میدهد، جایگزین کند.

• بارداری زنان و چاقی مردان
بسیاری از مردان در دوران بارداری همسرانشان همانند آنها چاق میشوند و تنها چاره ی این امر ورزش است. البته بسیاری از مردها نیز پس از زایمان همسرشان این وزن اضافه را از دست میدهند.

• پدر شدن و کابوس
بسیار اتفاق میافتد که مرد نگران زایمان همسرش است و یا نگران طبیعی بودن فرزندش به همین دلیل دیدن کابوس در این دوران برای مردان کاملا طبیعی است.

• نکته مهم برای پدر شدن
تمامی وقایع زندگی را طی این ? ماه مزه مزه کنید چون مطمئن باشید پدر شدن یکی از مهمترین، بزرگترین و زیباترین اتفاقیست که بعد از تقسیم قلب با همسر، برای هر مردی صورت میگیرد.

فواید شیر مادر برای نوزاد:
- بهترین غذا برای کودک که همیشه آماده، تازه و در دسترس است.

- از یبوست نوزاد جلوگیری می کند.

- کودک را از ابتلا به بیماری هایی مثل دیابت دوران کودکی، محافظت می کند.

- اگر سابقه ابتلا به آلرژی در خانواده کودک وجود داشته باشد، مصونیت در برابر آلرژی را در کودک افزایش می دهد.

- ممکن است، ابتلاء به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یا سندرم مرگ گهواره1 را کاهش دهد.

- باعث تکامل رشد آرواره و دندان کودک می شود.

- به تکامل بهتر مغز کودک کمک می کند.



فواید شیردهی برای مادر:


- نزدیکی با کودک و لمس او در هنگام شیر دادن، باعث می شود رحم مادر بعد از زایمان به اندازه طبیعی خود برگردد.
- خونریزی بعد از زایمان را کاهش می دهد.

- ابتلاء به سرطان سینه و تخمدان را در مادر کاهش می دهد.

- باعث تقویت استخوان های مادر می شود.

- چربی اضافی را که در طی بارداری در بدن مادر ذخیره شده، از بین می برد.

- باعث صرفه جویی در هزینه ها می شود، زیرا غذاهای آماده گران هستند.

- باعث صرفه جویی در زمان می شود، زیرا آماده کردن شیر خشک و شیشه وقت زیادی می برد.

- مثل قوطی های شیر خشک دارای باقیمانده زائد نیست که نیازی به دفع زباله داشته باشد.